Zorganizowana część przedsiębiorstwa nie ma swojej definicji na gruncie przepisów prawa cywilnego czy bilansowego, ale można ją znaleźć w przepisach podatkowych. To na nich powstały fundamenty, z których czerpie orzecznictwo sądowe oraz praktyka. We wpisie szczegółowo opiszemy wszystkie przesłanki, które składają się na definicję zorganizowanej część przedsiębiorstwa.
Na gruncie przepisów prawa podatkowego zorganizowana część przedsiębiorstwa (ZCP) to „organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązania, przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania”.
W praktyce definicja ta nie rozstrzyga wątpliwości, czy określony fragment przedsiębiorstwa stanowi jego zorganizowaną część, gdyż posługuje się nieostrymi pojęciami i nakazuje badać sytuację hipotetyczną (zdolność samodzielnego funkcjonowania).
Na gruncie cywilnym zorganizowana część przedsiębiorstwa = przedsiębiorstwo. stosuje się odpowiednio te same przepisy i wymogi, co właśnie do przedsiębiorstwa (np. co do odpowiedzialności czy formy zawarcia umowy). Przy ocenie przedmiotu transakcji sądy powszechne posiłkują się jednak zarówno definicją podatkową jak i orzecznictwem sądów administracyjnych. Główna różnica pomiędzy podejściem prawnym a księgowym bądź podatkowym jest taka, że cywilistycznie do pojęcia przedsiębiorstwa nie uwzględnia się zobowiązań. Przy ocenie przedmiotu transakcji sądy powszechne posiłkują się jednak zarówno definicją podatkową jak i orzecznictwem sądów administracyjnych.
Przytoczona wyżej definicja ZCP obejmuje wyodrębnienie organizacyjne, finansowe i funkcjonalne - tylko łączne spełnienie tych trzech przesłanek pozwala uznać dany zespół składników za wystarczająco wyodrębniony, aby uznać go za "osobny" twór.
Ponadto, jak wskazuje się w orzecznictwie „Zorganizowaną część przedsiębiorstwa tworzą więc składniki, będące we wzajemnych relacjach, takich by można było mówić o nich, jako o zespole, a nie o zbiorze przypadkowych elementów, których jedyną cechą wspólną jest własność jednego podmiotu gospodarczego.” (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 19 maja 2016 r. I SA/Rz 13/16).
Jakwskazuje doktryna, w celuuznania, że przedmiotem transakcji jest zorganizowana część przedsiębiorstwaspełnione zostać powinny następujące warunki:
· część przedsiębiorstwa powinna charakteryzować się wyodrębnieniem organizacyjnym i finansowym;
· na zorganizowaną część powinny składać się składniki materialne i niematerialne (w tym zobowiązania);
· przeznaczeniem zespołu składników powinna być realizacja określonych zadań gospodarczych;
· zespół składników mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące zadania.
Powyższe oznacza, że ZCP nie jest sumą poszczególnych składników, przy pomocy których będzie można prowadzić odrębny zakład, lecz zorganizowanym zespołem tych składników, przy czym punktem odniesienia jest tutaj rola, jaką składniki majątkowe odgrywają w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa (na ile stanowią w nim wyodrębnioną organizacyjnie i funkcjonalnie całość). Jak podkreślają sądy administracyjne: „W sytuacji, gdy możliwe jest prowadzenie działalności gospodarczej w oparciu o wyodrębniony majątek, można uznać, że całość tego majątku wraz ze wszystkimi obciążeniami i przychodami związanymi z tym majątkiem stanowi zorganizowaną część przedsiębiorstwa”.
Ocena, czy w danym przypadku mamy do czynienia ze ZCP, musi być dokonywana każdorazowo, dla każdego przypadku osobno (in concreto).
Wyodrębnienie organizacyjne oznacza zazwyczaj wyodrębnienie części majątku przedsiębiorstwa (wraz ze składnikami niematerialnymi) w strukturze organizacyjnej całego podmiotu. Takie wyodrębnienie może przybrać formę np. oddziału, biura, zakładu, wydziału, departamentu, działu. Zwraca się również uwagę na posiadanie struktury zarządzającej, pracowników, istnienie przepisów regulujących stosunki z pozostałymi częściami przedsiębiorstwa.
Organy podatkowe rozumieją wyodrębnienie organizacyjne jako dokonane na bazie statutu, regulaminu lub innego aktu wyodrębnienie w strukturze organizacyjnej podatnika. Jednocześnie należy uznać, że nawet w przypadku, gdy fakt wyodrębnienia składników nie wynika z żadnych zapisów zawartych w dokumentach konstytuujących dany podmiot lub też regulujących jego funkcjonowanie, a takie wyodrębnienie w praktyce jest dostrzegalne i ono, chociaż nie ma oparcia w dokumentach podatnika, faktycznie istnieje - możemy mieć do czynienia ze ZCP .
Wyodrębnienie finansowe rozumiane jest jako prowadzenie ewidencji zdarzeń gospodarczych umożliwiającej przyporządkowanie przychodów i kosztów oraz należności i zobowiązań do ZCP.
ZCP jest w stanie samodzielnie prowadzić działalność i istnieć niezależnie od przedsiębiorstwa głównego. Nie musi to być postać oddziału samodzielnie rozliczającego się. Ważne natomiast jest, aby przenoszone należności i zobowiązania były wyodrębnione i dały się przyporządkować organizacyjnie i finansowo do wyodrębnionego majątku (tak aby można było przejąć funkcje gospodarcze).
Wyodrębnienie może nastąpić na podstawie stosowanego w jednostce planu kont, ale również w przypadku, gdy takie wyodrębnienie nie jest dokonane na poziomie zakładowego planu kont, ale faktycznie można powiązać dane finansowe z poszczególnymi częściami składowymi przedsiębiorstwa. Wyodrębnienie może także przybrać formę odrębnych rejestrów sprzedaży dla potrzeb podatku VAT, odrębnych ewidencji składników majątkowych (np. środków trwałych lub ewidencji wyposażenia). Jednostki takie mogą mieć również odrębne budżety, plany finansowe, czy też rachunki bankowe.
ZCP nie musi samodzielnie sporządzać bilansu czy też posiadać samodzielnego rachunku bankowego. Przedsiębiorca powinien być jednak w stanie w oparciu o prowadzoną ewidencję sporządzić bilans i rachunek zysków i strat odzwierciedlające sytuację majątkową prowadzonych rodzajów działalności i przypisanych im struktur organizacyjnych w celu uznania ich za ZCP .
Z treści definicji nie wynika też, że warunkiem finansowego wyodrębnienia ZCP jest pełne wyodrębnienie majątku (w tym zobowiązań), czy też konieczność przypisania wszelkich przychodów i kosztów, zobowiązań i należności związanych z działalnością przedsiębiorstwa do ZCP . Części zobowiązań nie można przyporządkować w pełni do ZCP lub do działalności „głównej” przedsiębiorstwa – wówczas należy na podstawie przyjętego klucza dokonać odpowiednich rozliczeń pomiędzy wewnętrznymi jednostkami.
Kryterium wyodrębnienia funkcjonalnego sprowadza się do zbadania, czy wyodrębniona organizacyjnie całość jest w stanie przejąć zadania oraz samodzielnie funkcjonować na rynku - musi posiadać potencjalną zdolność do niezależnego działania gospodarczego jako samodzielny podmiot gospodarczy. Naczelny Sąd Administracyjny wskazywał przykładowo, że
„zorganizowana część przedsiębiorstwa powinna charakteryzować się "autonomicznością" w stosunku do całego przedsiębiorstwa”.
Składniki majątkowe, które stanowią zorganizowaną część przedsiębiorstwa powinny być przeznaczone do realizacji określonych zadań. Oznacza to, że zespół tych składników nie powinien być przypadkowy, ale składniki te powinny być na tyle ze sobą powiązane, aby umożliwiały realizację zadań, które przed momentem zbycia były właściwe dla zbywającego.
Nabywca ZCP powinien mieć możliwość samodzielnego kontynuowania działalność bez dodatkowych inwestycji, przeprowadzenia reorganizacji, zatrudniania dodatkowego personelu czy zdobywania pozwoleń.
W orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, na gruncie dyrektywy 2006/112/WE, która wyłącza z zakresu opodatkowania VAT transakcje mające za przedmiot "przeniesienie całości lub części majątku", wskazano w nim m.in., że wyłączeniem z zakresu VAT objęte jest każde przeniesienie części przedsiębiorstwa, w skład którego wchodzą składniki materialne, wraz z ewentualnymi składnikami niematerialnymi, które wspólnie umożliwiają prowadzenie działalności gospodarczej w sposób niezależny, lecz nie obejmuje ono samego zbycia towarów, jak np. sprzedaż zapasu produktów, pod warunkiem że przekazane aktywa są "wystarczające do prowadzenia przez nabywcę w sposób trwały samodzielnej działalności gospodarczej" . Jak podsumowała Marta Ignasiak „Z powyższych uwag można wyprowadzić dwie przesłanki pozytywne dotyczące, po pierwsze, zorganizowania przenoszonego majątku (ma umożliwiać prowadzenie działalności gospodarczej w sposób niezależny) oraz, po drugie, jego przeznaczenia (ma być z zasady wykorzystywany do prowadzenia działalności gospodarczej) oraz przesłankę negatywną związaną z charakterem przenoszonych składników majątkowych (nie mogą to być wyłącznie towary i zapasy).”
Jednocześnie definicja ZCP nie wymaga, aby zespół składników, o którym w niej mowa, obejmował wszelkie elementy obsługi funkcjonowania przedsiębiorstwa, gdyż zawęża ona pojęcie ZCP do składników materialnych i niematerialnych pozwalających na realizację określonych zadań gospodarczych, jako niezależne przedsiębiorstwo. Brak w przedsiębiorstwie wewnętrznych działów (np. obsługujących jego zadania kadrowe, informatyczne i finansowe) nie pozbawia tegoż przedsiębiorstwa możliwości realizacji określonych zadań gospodarczych . Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem nie trzeba zatem w ZCP sztucznie tworzyć „działów wewnętrznych”, gdyż część zadań może być outsourcowana .
Jeżeli chcesz się dowiedzieć więcej na temat ZCP - zachęcam do kontaktu
===========================
